Set up auto bepalen

Juiste set up auto bepalen? Een auto afstellen doe je zo!

Om een sportiever rijgedrag te creëren kun je bijv. een veerpootbrug, stabilisatorstang, sportbanden of andere schokdempers monteren. Modificaties die al flinke verbeterslagen in de setup van de auto realiseren. Maar wat als je een auto nòg verder wilt afstellen?

Dan zul je aan de slag moeten met o.a. instelbare demping, camber, caster, toespoor, uitspoor en onderstuur en overstuur. Verplichte kost voor professionele raceteams, maar ingewikkelde materie voor hobby-rijders. In deel 1 leggen we de basics uit over hoe ook jij je auto afstelling én rondetijden scherper kunt zetten!

Deel 1: de basics van het afstellen van een auto (dempers en rijhoogte)
Deel 2: carrosserie & aerodynamica (spoilers)
Deel 3: chassis (gewicht vermindering en gewichtsverdeling)
Deel 4: ophanging (stabilisatoren, veerpootbrug, camber, toespoor en uitspoor, onderstuur en overstuur)

Auto afstellen? Hoe?!

Goed leren rijden op een circuit is hele andere koek dan op de openbare weg. Om snelle rondetijden te realiseren zal het echt in details gezocht moeten gaan worden. Goed voorbeeld waar dit aan de orde van de dag is zijn de zgn. cupklassen. In deze klassen zijn de auto's motorisch identiek. De mogelijkheden qua afstelling van het onderstel (setup) van de auto zijn eveneens beperkt. Binnen bepaalde marges mag de setup, denk aan instelbare demping, camber, caster, toespoor en uitspoor, aangepast worden.

De Renault Clio Cup is een populaire klasse

Gelijkwaardig materiaal

Met gelijkwaardig materiaal eerlijk tegen elkaar racen is de essentie van een cupklassen. Juist omdat de motorische aanpassingen dan nihil zijn, motordelen worden van zegels voorzien en regelmatig gecontroleerd door de technische inspectie, is het dus van extra groot belang een goede afstelling voor de auto te realiseren. Geen goede afstelling = geen vertrouwen = geen snelheid.

Ook jij kan al afstellen!

Hobbyisten die met enige regelmaat hun auto's de sporen op een circuit geven hebben vaak al een 'sportonderstel' op de auto gemonteerd. Schokdempers en aangepaste veren worden in de volksmond 'sportonderstel' genoemd, een sportonderstel bestaat echter uit meer delen dan enkel dempers en veren. Dat gezegd hebbende, zijn deze twee aspecten wél vaak populaire (lees een van de eerste) upgrades om de een betere wegligging te realiseren. De auto zal als de spreekwoordelijke 'blok op de weg liggen'.

Fanatieke hobby-rijders kunnen net als de pro's ook zelf, zonder continue sleutelwerk, de setup van de auto aanpassen. Mooi voorbeeld om dat te realiseren zijn instelbare schopdempers, na montage van instelbare schokdempers kun je zelf eenvoudig demping en soms ook veerlengte via een draaiknop op de bovenkant van de dempers naar je eigen smaak afstellen. Deze zijn wel duurder dan de niet instelbare varianten, maar voor de regelmatige circuitbezoeker een must. Je kunt kiezen uit een aantal dempersoorten, gemakshalve werken we met drie niveaus:beginner, gevorderde en expert.

Een van de betere merken is Koni.

1. Schroefset met vaste verlaging zonder instelbare demping (goed – beginner)
2. Schroefset met vaste verlaging en instelbare demping (beter – gevorderde)
3. Schroefset dat in hoogte en demping instelbaar (beste – expert)

Voor veel automobilisten die hun auto een sportiever stuurgedrag willen geven -voor op de openbare weg- kiezen veelal voor een schroefset met vaste verlaging zonder instelbare demping. Voor de veeleisendere rijder, lees circuitbezoeker, dient een schroefset zeker instelbare demping te hebben. In de regen stel je nl. de schokdempers zachter af dan tijdens droog weer, maar daarover later meer.

Instelbare demping: how to

Als je kiest voor een schroefkit met instelbare dempers, en voor de rest geen noemenswaardige upgrades aan het onderstel van de auto gedaan, is het afstellen redelijk eenvoudig. Je hebt immers geen 'tig' afstel mogelijkheden m.a.w. je verandering aan de afstelling heeft geen invloed op een ander setup deel van het onderstel. Voordat we echt diep in de afstelmaterie duiken (zie deel 2 en 3) beginnen we bij de basis. Hoe, waar, waarom en wanneer kies je voor een bepaalde set up? Here we go!

Het is joùw set up

Verander je iets aan de afstelling aan de voorkant het dat onherroepelijk gevolgen voor de gedragingen van de achterkant van de auto. Als je de voordempers keihard afstelt zal voorkant (dus) hard aanvoelen en zal de auto meer de contouren van het asfalt volgen, ook zullen oneffeheden in het wegdek rechtstreeks worden doorgegeven aan de carrosserie. Als je de achterkant neutraal houdt zal de achterkant onherroepelijk zweverig gaan aanvoelen.

Je zult dus voor,- en achter afstellingen moeten gaan aanpassen om uiteindelijk de 'drivebility' te verbeteren. En dan hebben we het nog niet eens over of we droog en/of nat weer rijden, of je een voorwiel aangedreven auto, achterwiel aangedreven auto of 4x4 aangedreven auto hebt, en last but not least waar jìj je lekker bij voelt!

Net als DNA materiaal is ook de set up van een auto van elke coureur uniek. Staar je niet blind op adviezen van snelle jongens. Als iets werkt voor hen, betekent niet dat je het klakkeloos moet kopieren. Luister wel naar adviezen, maar maak je eigen beslissingen op basis van wat jij voelt tijdens het rijden. Goed leren autorijden vergt ervaring, hetzelfde geldt voor het afstellen van een auto naar joùw rijstijl.

Goed afstellen = analyseren

De weg naar een lekkere afstelling is lang, het is zaak het gedrag van de auto goed te analyseren. Het is daarom wenselijk om met de set up aan de slag te gaan op een circuit dat je goed kent. Het is eveneens zaak goed de auto te leren kennen. Draai dus voldoende rondjes om de 'standaard' of 'neutrale' setup goed aan te voelen. Het zelf (enkel) instellen van de demping is een prima eerste stap voor hobby-rijders. Probeer te onthouden waar de auto niet lekker aanvoelt, is dat bij het insturen van een bocht? Voelt de achterkant zweverig aan tijdens het remmen? Of voelt de auto onstabiel aan op rechte stukken? Ga jezelf vragen stellen zoals: Wat gebeurt er als ik gas geef? Reageert de auto goed en snel genoeg op mijn stuurbewegingen? Zodra je deze vragen kunt beantwoorden kun je naar
oplossingen gaan zoeken.

Verschil tussen ingaande en uitgaande demping is bijna 10 cm.

Afstellen is het zoeken naar een juiste middenweg

Voor elk circuit zul je een andere set up hebben, als een circuit relatief veel bochten heeft en dus weinig rechte stukken is het zaak daar op in te spelen met de afstelling van de auto. Als je de dempers dan te zacht hebt afgesteld zal de auto de neiging hebben om meer te gaan overhellen in bochten. (bodyroll) Zet je de dempers te hard dan zul je minder snel kunnen insturen in een bocht. Als je auto voorzien is van een -al dan niet instelbare- spoiler is het ook zaak deze mee te nemen in het totaalplaatje van de auto.

Op lange rechte stukken wil je liefst zo min mogelijk 'downforce' neerwaartse druk door de spoiler laten genereren, dit gaat nl. ten koste van de rechte lijn sneheid. Maar in de bochten heb je liefste wel downforce, de neerwaartse druk zorgt ervoor dat de auto letterlijk meer op de grond gedrukt wordt, waardoor je harder door bochten kunt gaan. De totale set up is dus het vinden een middenweg waar jij je happy mee voelt. Zo ga je te werk

1. Plaats de meegeleverde afstelknop aan de bovenkant van de dempers. Bij sommige merken is de afstelknop integraal onderdeel van de demper.

2. Draai je de knop in de richting van de pijl dan worden de dempers stugger. Draai je de andere kant op dan zullen deze dus minder stug worden. Ga niet als een bezetene draaien, zodra je wat frictie voelt stoppen, De demper staat dan op zijn maximum of minimum stand.

3. -Indien van toepassing- Verwijder je na het afstellen de afstelknop. Gooi je de motorkap dicht met de afstelknop er nog op dan…juist 'm.

Stel te allen tijde beide dempers hetzelfde af. Indien je dit niet doet zal dit leidden tot een instabiele auto en zullen de banden ongelijk gaan afslijten.

Via de draaiknop stel je handmatig de hardheid/zachtheid in.

Extremen geven inzicht

Om tot een voor jouw rijstijl passende set up te komen zul je eerst een aantal ronden op het circuit moeten afleggen uiterste instellingen van de schokdemper. Draai de afstelknop (afh. van merk) helemaal linksom naar de meest zachte afstelling. Ga vervolgens een aantal ronden rijden en probeer te analyseren hoe de auto aanvoelt in diverse omstandigheden, zoal remmen, accelereren en bochten.

Een Subaru Impreza wordt 'in de veren gedrukt'.

Het gaat om de kliks

Probeer vervolgens na te gaan in welke van de drie gebieden de schokdemper onvoldoende demping uitoefent. Zet de demping zwaarder door de afstelknop naar rechts te draaien. De meeste schokbreker fabrikanten werken met zgn. 'kliks', waarbij elke klik de demping zwaarder of juist lichter wordt. Maak in het begin stapjes van 20%. Als er 10 kliks zijn stel draai je dan 2 kliks. Op deze manier kun je goed verschil voelen, in een latere fase kun je dan aan de 'finetuning' beginnen.

Rijhoogte

Bij het de laatste type dempers (schroefset dat in hoogte en demping instelbaar - niveau: expert) kan ook de rijhoogte worden afgesteld. Rijhoogte is de afstand tussen het asfalt en de onderkant van de auto. Het liefste wil je deze afstand zo klein mogelijk houden. Idealiter wil je het zwaartepunt zo laag mogelijk maken. Daardoor zal nl. minder gewichtverplaatsing bij plaatsvinden tijdens het rijden, denk aan remmen, accelereren, nemen van bochten.

Een lage auto zorg er eveneens voor dat er minder luchtweerstand onder de auto is. Omdat er een verschil is tussen de luchtweerstand onder en naast de auto onstaat er een vacuüm onder de auto: de auto wordt naar het asfalt toe gezogen. Op supersnelle circuit zal het vacuüm de topsnelheid verminderen, het is dan zaak de auto niet TE laag af te stellen. Wanneer is een auto te laag afgesteld? Simpel, zodra de onderkant van de auto het asfalt gaat raken bij hobbels of de cerbstones. Als je met een verlaagde rijhoogte gaat experimenteren adviseren wij om de veerkracht te verhogen, zo voorkom je nl. dat de onderkant van de auto het asfalt kan gaan raken.

Ik stuur in, maar....

Er gebeurt niets! De balans van een auto kan ook beïnvloed worden via de rijhoogte. Door het verlagen van de voorkant van de auto zal het gewicht zich meer naar voren gaan verplaatsen.

Hierdoor zal de auto gevoeliger worden voor onderstuur bij het aansnijden van een bocht en minder gevoelig zijn voor overstuur bij het uitkomen van een bocht.

Ga je de achterzijde van de auto verlagen zal het gewicht van de auto meer op de achterkant komen. De auto zal dan minder gevoelig zijn voor onderstuur bij het aansnijden van een bocht, maar gevoeliger worden voor overstuur bij het uitkomen van een bocht.

Checklist voor het bepalen van een set up

Onderstaand schetsen we de gevolgen van 3 afstelling deelgebieden: lage snelheidsbochten, hoge snelheidsbochten en gevolgen inzake een (te) harde uitgaande demping en een (te) zachte uitgaande demping.

Afstellen is een kwestie van uitproberen, learning by doing dus.

Lage snelheidsbochten, te zachte demping:

1) Auto gaat flink overhellen in lange bochten.
2) Auto zal aan de achterkant te veel doorzakken tijdens acceleren.
3) Auto zal aan de voorkant te veel doorzakken tijdens remmen.

Lage snelheidsbochten, te harde demping:

1) Kleine oneffenheden worden onvoldoende opgevangen.
2) Tractieverlies bij accelereren.
3) Verminderde grip tijdens remmen.
4) Minder snel kunnen insturen in een bocht.

Hoge snelheidsbochten, te zachte demping:

1) Wiel kan los komen van het wegdek bij het snel rijden over een hobbel (curbstone).
2) Demper kan het afgeveerde gewicht van de auto niet absorberen als er over een curbstone of oneffenheid in het asfalt gereden wordt, en slaat dicht.

Hoge snelheidsbochten, te harde demping:
1) De wagen zal meer last hebben van spoorvorming en last hebben van vervormingen in het asfalt.
2) Flinke schokken worden direct doorgezet naar de carrosserie.
3) Auto zal los komen van het wegdek bij het snel rijden over een hobbel.

Te zachte uitgaande demping
1) Na het indrukken van de demper (a.g.v. obstakel) wordt de auto omhoog getild.
2 Auto zal zweverig aanvoelen.
3) De carrosserie wordt te veel omhoog geworpen in bochten.

Te harde uitgaande demping

1) Na indrukken van de demper (obstakel) duurt het te lang voordat deze weer in de basis positie terug is om een volgende schok op te vangen.
2) Auto zal daardoor hard gaan aanvoelen.
3) Auto zal teveel over het asfalt stuiteren.

Tot zover deel 1, de basics van het afstellen van een auto, binnenkort volgen deel 2,3 en 4!

Deel 1: de basics van het afstellen van een auto (dempers en rijhoogte)
Deel 2: carrosserie & aerodynamica (spoilers)
Deel 3: chassis (gewicht vermindering en gewichtsverdeling)
Deel 4: ophanging (stabilisatoren, veerpootbrug, camber, toespoor en uitspoor, onderstuur en overstuur)